Dodał admin, 2007-11-18 Autor / Opracowanie: Paweł Stasiak

W nurcie ideologii związanych z rozwojem cywilizacyjnym i społecznym wyraźnie można wyodrębnić myśl europejską, silnie podkreślającą humanizm, udział jednostki w życiu społecznym

Kilka słów o społeczeństwie obywatelskim
jej prawa do współstanowienia oraz tworzenia lokalnych społeczności. Źródeł tego sposobu myślenia należy dopatrywać się w historycznych przesłankach i hasłach Wielkiej Rewolucji Francuskiej, która wprowadziła pojęcie obywatela oraz hasło; wolność, równość, braterstwo. O ogromnym znaczeniu tej ideologii może świadczyć choćby fakt zmiany postrzegania roli, jaką mają odgrywać współczesne przedsiębiorstwa w gospodarce wolnorynkowej, którym coraz częściej przypisuje się funkcję odpowiedzialności społecznej.
Firmy europejskie traktują zysk jako jeden z głównych celów przedsiębiorstwa, ale nie jako jego rację bytu. Ich menedżerowie uważają, że „robienie pieniędzy nie jest fundamentalnym celem działania firmy, zysk nie jest jedynym uzasadnieniem jej istnienia; równie ważne jest przetrwanie firmy w długim okresie” i że „firma ma pewne zobowiązanie społeczne i nawet szerzej, pewien rodzaj obywatelskiej roli do spełnienia” .
Wspólny pogląd państw Unii Europejskiej na zagadnienia polityki społecznej został określony jako polityka budowania i rozwoju społeczeństw obywatelskich.
Mianem społeczeństwa obywatelskiego określa się takie społeczeństwo, w którym do minimum ograniczona jest ingerencja władzy politycznej w życie obywateli. W takim społeczeństwie obywatele z własnej inicjatywy tworzą odpowiadające ich potrzebom formy życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego . Najwybitniejsi reprezentanci tej koncepcji to John Locke (1632-1704), a następnie David Hume (1711-1776). Początkowo społeczeństwo obywatelskie - w rozumieniu tych, którzy określenie to stworzyli i posługiwali się nim - było pojęciem zarówno postulatywnym, jak i opisowym, prezentowało ideały społeczeństwa, które właśnie powstawało w tamtych czasach w Anglii. W następnych stuleciach koncepcję tę rozwijano, ale i znacznie modyfikowano. W systemie heglowskim społeczeństwo obywatelskie stanowiło jeden z trzech elementów systemu społecznego: elementem pierwszym, opartym na podstawach etycznych, była wspólnota narodowa; drugim, odwołującym się do rozumu - państwo (a więc rząd, parlament, opinia publiczna); trzecim zaś właśnie społeczeństwo obywatelskie, które przedstawił jako sieć współzależności związanych z rynkiem . W latach czterdziestych naszego wieku wybitny filozof angielski Karl Popper sformułował z kolei koncepcję "społeczeństwa otwartego" właśnie jako zakwestionowanie zasad, które przyświecają społeczeństwom totalitarnym, zamkniętym na jakikolwiek dopływ idei sprzecznych z "oficjalną" doktryną, odrzucających racjonalizm i nieskrępowaną przez jedną partię wymianę poglądów.
Społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo cywilne, natomiast państwo rozumiane jest jako społeczeństwo polityczne. To ostatnie to nic innego, jak struktura władzy publicznej. Ideą społeczeństwa obywatelskiego jest to, że jego członkowie dysponują własnymi środkami utrzymania oraz w miarę zaspokajania swoich potrzeb samodzielnie organizują się.
Do myśli społeczeństwa obywatelskiego nawiązywały ruchy liberalne, socjaldemokratyczne i socjalistyczne. Według nich społeczeństwo obywatelskie oparte ma być na sieci niezależnych od władzy publicznej i samodzielnie tworzonych przez obywateli organizacji o różnym charakterze. Istotnym składnikiem takiego społeczeństwa jest samorząd. Obywatele jednocząc się w społeczeństwie obywatelskim zaspokajają potrzeby indywidualne i grupowe. Społeczeństwo rozumiane w taki sposób tworzy most, który stanowi kompromis między państwem, a społeczeństwem i jednostką.
W społeczeństwie obywatelskim szczególnie ważną rolę odgrywają powiązania poziome. W gospodarce są one skutkiem istniejącej własności prywatnej i wolności rynkowej, w życiu politycznym przejawiają się wielością współzawodniczących partii i grup interesu, zaś w życiu społecznym wiążą się z licznymi organizacjami, stowarzyszeniami, przede wszystkim jednak z autentycznym samorządem lokalnym. Można zatem powiedzieć, że "społeczeństwo obywatelskie" stanowi sieć czy "pajęczynę" różnego typu powiązań między jednostkami .
Koncepcja ta zakłada zatem aktywność ludzką w najróżniejszych dziedzinach: ekonomicznej, społecznej, a także politycznej. Obywatele działają na scenie publicznej jako podmioty (indywidualne czy zbiorowe), a nie jako narzędzia państwa.