Dodał admin, 2007-10-06 Autor / Opracowanie: Bednar

Jan Hus był twórcą ruchu religijnego nazwanego od jego nazwiska husytyzmem. Urodził się w 1372 roku w rodzinie chłopskiej w południowych Czechach i życie nierozerwalnie złączył ze stanem duchownym

I. Wstęp
Na przełomie XIV i XV wieku Królestwo Czeskie, rządzone przez Wacława IV Luksemburskiego i wchodzące w skład Rzeszy niemieckiej, ogarnął kryzys społeczny, na który nałożyły się również konflikty narodowościowe. Możnowładztwo i duchowieństwo składało się w przeważającej części z Niemców bądź zniemczonych Czechów, podczas gdy rdzenni Czesi pozbawieni byli dostępu do ważniejszych stanowisk i biedniejsi. W tym samym czasie nastąpił jednak nagły wzrost poziomu kultury i świadomości narodowej Czechów. Na tym tle szybko znalazły posłuch hasła reformy Kościoła w duchu ubóstwa i zniwelowania różnic społecznych. Właśnie na ziemiach czeskich w końcu średniowiecza narodził się husytyzm, zjawisko, które swą skalą i rozmiarami nie znajduje analogii w całej Europie. Husytyzm był wielkim przełomem w wielu dziedzinach, zarówno w polityce, jak i w gospodarce, a także w życiu społecznym i religijnym. Przeorał świadomość ludzką i doprowadził do zakwestionowania tradycyjnego systemu wartości . Ruch religijny (a także polityczny) uczniów i zwolenników czeskiego reformatora religijnego Jana Husa przygotował grunt pod XVI wieczne wydarzenia, które wstrząsnęły Europą – Reformację zapoczątkowaną przez Marcina Lutra w 1517 roku.

II. Sytuacja społeczna w Królestwie Czeskim na przełomie XIV i XV wieku
Wiek XIV to wzrost znaczenia politycznego i potęgi Czech, który był między innymi wynikiem bezprecedensowego rozwoju gospodarczego tych ziem trwającego już od początku XIII wieku. Jednak rozwój ten szedł w parze z doniosłymi zmianami w składzie narodowościowym kraju, co miało wielkie znaczenie dla powstania husytyzmu. Zmiany te związane były z tzw. kolonizacją niemiecką, zarówno miejską jak i wiejską. W Czechach, które niemal od początków swojego istnienia leżały w niemieckiej sferze wpływów, mogła się ona rozwinąć silniej niż gdzie indziej. Powstało wiele miast na prawie niemieckim oraz wiele klasztorów zapełnionych prawie w całości niemieckimi zakonnikami. Sprowadzono również wielu osadników z Rzeszy, którzy zakładali wsie (przynosiły panom feudalnym więcej dochodów niż wsie czeskie). Przybyli osadnicy ściągali swoich rodaków, co potęgowało cały proces. Wprawdzie rozwój gospodarczy uczynił Czechy jednym z najbogatszych obszarów Europy w XIV wieku, ale oczywiście bogactwa te były skupione w rękach klas uprzywilejowanych. Szersze masy wytwórców, głównie chłopów, nie miały w nim żadnego udziału. W rezultacie bogacenie się Czech pociągnęło za sobą pogłębienie różnic majątkowych i zaostrzenie istniejących w ramach ustroju feudalnego antagonizmów społecznych. Największe korzyści z rozwoju gospodarczego Czech odnosili wielcy feudałowie z królem czeskim na czele oraz duchowieństwo . Równolegle postępowało ubożenie drobnej szlachty, tzw. włodyków, stojącej pod względem materialnym niewiele wyżej niż chłopi. Ta warstwa społeczna, przedtem bardzo liczna, w wieku XIV znajdowała się w stanie rozkładu. W tych warunkach wśród włodyków panowało bardzo silne niezadowolenie z istniejących stosunków, co miało swoje przełożenie na ich znaczny udział w ruchu husyckim. Również w miastach największe dochody skupiali w swoich rękach członkowie patrycjatu miejskiego. Plebs i pospólstwo mogło ledwo utrzymać się z pracy własnych rąk, więc także i wśród ludności miast istniały silne napięcia.
Te przeciwieństwa wyrosłe na tle różnic majątkowych uległy w Królestwie Czeskim jeszcze silniejszemu zaostrzeniu przez to, że dołączyły do nich antagonizmy narodowościowe będące skutkiem wcześniej wspomnianej niemieckiej kolonizacji. W XIV wieku wewnętrzne stosunki w Czechach były tego rodzaju, że wśród klas posiadających przeważał żywioł niemiecki, podczas gdy warstwy niżej sytuowane były złożone w większości z Czechów. Niemcy posiadali stanowczą przewagę w życiu gospodarczym, politycznym i kulturalnym, odgrywali też dużą rolę w Kościele i na dworze królewskim. Także praski uniwersytet był zdominowany przez Niemców, a warto podkreślić, że w tamtych czasach uniwersytety posiadały ogromne znaczenie i wypowiadały się nie tylko w sprawach naukowych, ale religijnych i politycznych, a poza tym były potężną podporą znaczenia i wpływów Kościoła . Stąd też Uniwersytet Praski stał się stałym miejscem tarć pomiędzy Czechami a Niemcami. Najsłabiej wpływy niemieckie docierały do szlachty – wprawdzie wyższe warstwy szlachty ulegały już od końca XIII wieku germanizacji, ale w połowie XIV wieku zaczął powstawać wśród szlachty silny opór przeciwko niemieckim wpływom w Czechach.