Rozwój bankowości w Polsce

Dodał admin, 2007-08-02

Pierwszymi w Polsce bankami w ścisłym tego słowa zna¬czeniu były organizowane przez kościół banki pobożne - monter pietatis. Instytucje tego typu powstały we Włoszech w XV wieku.

W końcu lat czterdziestych doszło do zwrotu polityczne­go, który sprowadzał się do bezkrytycznej akceptacji metod budowy socjalizmu zastosowanych wcześniej w ZSRR. W bankowości oznaczało to przejęcie wzorca organizacyjnego uformowanego w latach trzydziestych. Zgodnie z tym wzorcem bank centralny był jednocześnie bankiem emisyjnym, instytucją bezpośredniego kredyto­wania przedsiębiorstw uspołecznionych i instytucją nad­zorującą działalność nielicznych w specjalistycz­nych lub broniowych.

W Polsce uznano więc, że w nowym ustroju polity­czno-gospodarczym nie powinna funkcjonować banko­wość wywodząca się z innego systemu. Kierując się tą tezą Ministerstwo Skarbu przygotowało reformę ban­kową dostosowującą bankowość do wymogów gospodarki planowej. Dostosowanie oznaczało zapewnienie cen­tralnej dyspozycyjności zasobów pieniężnych, uzależnia­nie procesu kredytowania od szczebla centralnego, wpro­wadzenie ścisłego podziału kompetencji między bankami oraz ujednolicenie regulacji i procedur bankowych. W tym duchu opracowano i wydano 25 października 1948 roku odpowiednie dekrety. Na tej podstawie, uzupełnianej uchwałami rządu i zarządzeniami ministerialnymi, zrealizowano całą reformę. Ostateczny kształt bankowości zalegalizowano ustawami przyjętymi później - 22 mar­ca i 25 maja 1951 roku.

Trzon bankowości utworzyło sześć banków państwo­wych. Kluczowa rola przypadła Narodowemu Bankowi Polskiemu. NBP określono jaku państwowy organ kon­troli finansowej i centralę rozrachunku pieniężnego w ob­rotach wewnętrznych i zewnętrznych. NBP obok funkcji banku emisyjnego miał obsługiwać obroty kasowe Skar­bu Państwa, zajmować się planowaniem kredytowym i kontrolą realizacji kredytowania przez banki, a także kontrolą gospodarki finansowej na zlecenie Ministerstwa Skarbu. Powołano Bank Inwestycyjny z szerokimi upraw­nieniami w zakresie administrowania środkami, finanso­wania i kontroli działalności inwestycyjnej. Utworzono Bank Rolny, jako instytucję kredytu rolnego. Powstał Bank Komunalny do finansowania samorządu terytorial­nego. Założono Bank Rzemiosła i Handlu do finansowania drobnego przemysłu, rzemiosła i handlu. Listę ban­ków państwowych uzupełniła Powszechna Kasa Osz­czędności, której powierzono koncentrację oszczędności i obrót przekazowo-czekowy.

Drugi człon bankowości utworzyły trzy rodzaje spółdzielni kredytowych. Nadzór nad nimi powierzono bankom państwowym. Były to gminne kasy spółdzielcze obsługujące rolników indywidualnych i nadzorowane przez Bank Rolny. Utworzono pracownicze kasy spółdzielcze przy zakładach pracy i związkach zawodo­wych, jako samopomocowe instytucje finansowe pracow­ników nadzorowane przez Powszechną Kasę Oszczędno­ści. Powołano miejskie spółdzielnie kredytowe, jako samopomocowe instytucje finansowe rzemieślników, podporządkowane nadzorowi ze strony Banku Rzemiosła i Handlu.

Ostatnią grupą były banki w formie spółek akcyjnych. Nie określano ich zadań. Zapowiedziano jedynie powołanie. W tej formie banku handlu zagranicznego. Pozostały więc przy życiu do czasu ustalenia ich statusu przedwo­jenny bank centralny Bank Polski SA oraz Bank Handlo­wy w Warszawie SA i Bank Polska Kasa Opieki SA.

Reformę, czyli reorganizację bankowości i likwidację wielu instytucji w trybie przyspieszonym, realizowano od listopada 1948 roku.